ΚΡΙΤΣΑ ΠΥΛΗ - KRITSA PORTAL

Ένα παλιό ελαιοτριβείο σκέπτεται να αξιοποιήσει σύντομα η κοινότητα Κριτσάς, προκειμένου να φιλοξενήσει πολιτιστικές δραστηριότητες (εκθέσεις, ομιλίες, συγκεντρώσεις κ.λ.π).
Η ιδέα είναι διπλά επιτυχής. Από τη μια πλευρά η παλιά κοινωνία της Κριτσάς, θα έχει ένα αξιόλογο τόπο κατάλληλο για να φιλοξενεί πολιτιστικές εκδηλώσεις και από την άλλη αναβαθμίζει ένα παλιό κτίριο.

Όταν το έτος 1995 κατατέθηκε στην Κοινότητα Κριτσάς η αίτηση για την ανάδειξη του Ελαιοτριβείου "Αρχαύλη" από τους Οδυσσέα Σγουρό Αρχιτέκτονα και Μιχάλη Γ.Κερούλη Πολιτικό Μηχανικό

ΑΙΤΗΣΗ
Οδυσσέα Σγουρού / Αρχιτέκτονα Μηχ.
Μιχάλη Γ.Κερούλη / Πολιτικού Μηχ.

Σας υποβάλλουμε σε δύο αντίγραφα τη Μελέτη σκοπιμότητας για την αξιοποίηση του Ελαιουργείου « Αρχαύλη» που περιλαμβάνει τα παρακάτω:
1.Τοπογραφική αποτύπωση που έγινε από τον Κοινοτικό Σύμβουλο Κριτσάς ,Μιχ.Γ.Κερούλη,Πολιτικό Μηχανικό.
2.Τεχνική έκθεση περιγραφής και αξιολόγησης του κτίσματος που έγινε από τον Οδυσσέα Ν.Σγουρό,Αρχιτέκτονα Μηχανικό.
Παρακαλούμε για την έγκριση της και την προώθησή της στο Υπουργείο Πολιτισμού.

Το έγγραφο παρελήφθη με αριθ.Πρωτοκόλλου 2701/8.12.1995

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΥ ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΟΥ "ΑΡΧΑΥΛΗ"

α. ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

Το Ελαιουργείο "Αρχαύλη" κτίσθηκε,σύμφωνα με τις υπάρχουσες πληροφορίες το 1922-23.Ισως η κατασκευή του σχετίζεται και μετά το κύμα Μικρασιατών Ελλήνων Προσφύγων,αρκετοί από τους οποίους εγκαταστάθηκαν στην Κριτσά- στον συνοικισμό του Αγ.Ιωάννη του Θεολόγου - μετά τον ξεριζωμό.Η χρονολόγησή του,εκτός από τις μαρτυρίες,μπορεί να γίνει με σχετική ασφάλεια και από τον τρόπο
δομής του.
Η κατασκευή του και ιδιαίτερα η επίσκεψη,καλυμμένη με κεραμίδια " γαλλικού" τύπου,αποδεικνύει πως έχει σίγουρα οικοδομηθεί μετά την πρώτη δεκαετία του αιώνα μας,εποχή κατά την οποία παρατηρείται γενικευμένη χρήση των αντίστοιχων - άριστης ποιότητας - κεραμιδιών που έφεραν μαζί τους από τη Μασσαλία οι Γάλλοι " αρμοστέ" , που έμειναν μέχρι το 1912 στην Κρήτη.χρησιμοποιήθηκε ως ελαιουργείο μέχρι το 1984,με εξαίρεση το διάστημα της φασιστικής Κατοχής του 1941-44,οπότε χρησιμοποιήθηκε ως χώρος εξυπηρέτησης των Ιταλών κατακτητών.Κατάλοιπο εκείνης της φοβερής περιόδου αποτελεί ο θυρεός του Ιταλικού στρατού που υπάρχει ένθετος στο δυτικό αέτωμα της στέγης.
Από τις αρχές του αιώνα μας,μέχρι τη δεκαετία του '70,η ελαιοπαραγωγή και η εξαγωγή του λαδιού αποτέλεσαν την πιο δυναμική πρωτογενή δραστηριότητα της Κοινότητας και την αποκλειστική σχεδόν πηγή εισοδήματος για το συντριπτικό τμήμα του πληθυσμού της.Αν συνυπολογίσομε ότι υπήρχαν,σε περιόδου ακμής,2 ακόμη ελαιουργεία και σημαντικός αριθμός ιδιωτικών ελαιοτριβείων ( " φάμπρικες" ),μπορούμε να αξιολογήσουμε πόσο σημαντική υπήρξε για την Κριτσά η παραγωγή του λαδιού κατά την διάρκεια αυτού του αιώνα.
Στην δεκαετία του 1980 τα 2 ιδιωτικά ελαιουργεία της Κριτσάς κλείνουν το ένα μετά το άλλο,ενώ παράλληλα αναπτύσσεται η Συνεταιριστική οργάνωση των παραγωγών η οποία στην Κοινότητα της Κριτσάς συμβάλλει με θεαματικό τρόπο και στην ποιοτική αναβάθμιση του προϊόντος με την εισαγωγή της κοινής άλεσης που κατ' αποκλειστικότητα εφαρμόζεται στην Κριτσά την τελευταία δεκαετία
στο Ελαιουργείο του Γεωργικού Συνεταιρισμού.Ετσι κατά το 1984,εγκαταλείπεται και το ιδιωτικό ελαιουργείο " Αρχαύλη " και παραμένει ως σήμερα χρησιμοποίητο,ενώ ήδη οι επιδράσεις της εγκατάλειψης και της φθοράς άρχισαν να γίνονται ορατές.

β. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ και ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ ΠΟΥ ΤΟ ΣΥΝΟΔΕΥΟΥΝ

Το οικόπεδο στο οποίο έχει ανεγερθεί,διαθέτει επιφάνεια 750,95 m2, είναι διαμπερές και έχει πρόσωπο στον κύριο δρόμο προσπέλασης που συνδέει τον οικισμό της Κριτσάς με τον Άγιο Νικόλαο και την ευρύτερη περιοχή.
Το κτίσμα έχει τεθεί σε επαφή με τη βόρεια πλευρά του οικοπέδου,ενώ στη νότια υπάρχει ένας ιδιωτικός δρόμος προσπέλασης σ'όλο το μήκος του οικοπέδου,που συνδέει τους δύο Κοινοτικούς δρόμους,ανατολικά και δυτικά.Αξιολογείται πως ο δρόμος αυτός αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικά που πλουτίζουν την δυνατότητα προσπέλασης με μια αδιαμφισβήτητη ιδιαιτερότητα,καθώς επιτρέπει στο κτίσμα να
αναπτυχθεί με μεγάλο λειτουργικό μέτωπο προς τον περιβάλλοντα χώρο του.
Δύο ακάλυπτοι χώροι Ανατολικά και Δυτικά στα πρόσωπα του οικοπέδου προς τους κοινοτικούς δρόμους,απομακρύνουν το κτιριακό όγκο από τις συμβατικές οικοδομικές γραμμές και επιτρέπουν στο χώρο του να αναπνέει.
Το κτίσμα αποτελείται αναλυτικά από τους παρακάτω χώρους.

1.Kτίριο Μηχανημάτων (κτίριο Α).Ένας ισόγειος επιμήκης ορθογώνιος χώρος, επιφάνειας 283,38 m2 στον οποίο ήταν εγκατεστημένα τα μηχανήματα στη σειρά της παραγωγής.
Περιμετρικά ορίζεται από πέτρινους τοίχους καλής κατασκευής,πάχους 50 cm ,πάνω στους οποίους εδράζονται τα ξύλινα ζευκτά της δίρρικτης στέγης που είναι καλυμμένη
με κεραμίδια " γαλλικού " τύπου.
Ο εσωτερικός χωρος περιέχει ακόμη τα μηχανήματα όπως είχαν αφεθεί το 1984.
Διαθέτει μια εξαιρετική γεωμετρία και ευανάγνωστες αναλογίες
που τον καθιστούν ιδιαίτερα των ξύλινων κατασκευών,παρέχουν στο χώρο μια ελκυστικότητα και ολοφάνερα αναζητούν τρόπους αποκατάστασης,ανάδειξης και επανάχρησης.
Το ικανό ύψος του εσωτερικού χώρου παρέχει μεγάλη ευελιξία στην ένταξη και την επεξεργασία όποιας πιθανής μελλοντικής χρήσης.
Ο χώρος αυτός συγκροτεί τον κύριο κτιριακό όγκο του ελαιουργείου,που είναι ιδιαίτερα αντιληπτός μέσα στον πολεοδομικό
Ο χώρος αυτός θα αποτελέσει και το κέντρο βάρους στην όποια μελλοντική επανάχρηση του κτίσματος.

2 Κτίριο υποδοχής-Βοηθ.χώρος (κτίριο Β).Ένας απλός ορθογωνικός χώρος επιφάνειας 25,56 m2,διώροφος,που εξυπηρετούσε τους χώρους υποδοχής και τους βοηθ.χώρους του ελαιουργείου,χωροθετημένος στο χώρο εισόδου δρόμου.Βρίσκεται σε απόλυτη κατασκευαστική και μορφολογική συνοχή με τον κύριο χώρο και καλύπτεται με μονόριχτη στέγη.Αναμφίβολα,χώρος που βοηθά αποφασιστικά στην αγγειοπλαστική διάθρωση του συνόλου και σίγουρα θα αξιοποιηθεί μελλοντικά,το πιθανότερο ως χώρος υποδοχής της κεντρικής αίθουσας.

3."Καμαρίνια" 1,2,&3. Χώροι προσωρινής φύλαξης του ελαιοκάρπου,μάλλον πρόχειρης κατασκευής,που έχουν κτισθεί μεταγενέστερα στους ακάλυπτους χώρους Α.και Δ.του αρχικού κτίσματος ( κτίρια Α+Β).Τόσο η κατασκευή τους όσο και η εμφανής μορφολογική και τυπολογική τους ασυμβατότητα με το αρχικό κτίριο,παραπέμπουν σε
μελλοντική μερική τους κατεδάφιση ή τουλάχιστον σε επεξεργασμένη πρόταση αφομοίωσης και προσαρμογής τους,συνολικά ή μερικά,στο υπόλοιπο σύνολο.Διαθέτουν συνολική επιφάνεια 38,38 + 2 χ 42,36 + 2 χ 20,61 = 164,32 m2.

γ. Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟ ΙΣΤΟ.

Το Ελαιουργείο "Αρχαύλη" είναι ένα από τα πιο σημαντικά σε μέγεθος κτίσματα που διαθέτει ο πολεοδομικός ιστός της Κριτσάς.Η θέση του σε σχέση με την εκκλησία της Παναγίας της Οδηγήτριας ( 1880) με τη μοναδική τυπολογικά επικάλυψη των 6 ημισφαιρικών θόλων και το δημοτικό Σχολείο της Κοινότητας ( 1938) που αποτελεί μοναδικό δείγμα της μεσοπολεμικής αρχιτεκτονικής της Ελληνικής πρωτοπορίας του
μοντερνισμού (Bauhaus κ.λ.π),συνθέτει ένα ιστορικό τρίγωνο,μέσα στο οποίο περιέχεται η Πλατεία Μελίνας Μερκούρη και μια σειρά από ενδιαφέροντα άλλα κτίσματα (όπως π.χ το Παλαιό Σχολείο (1872),το Παλαιό Αστυνομικό Τμήμα) με επεξεργασία που βασίζεται σε λαϊκές μορφολογικές επιδράσεις και φτάνει μέχρι τις παρυφές του νεοκλασικισμού και της εκλεκτικής αντίληψης.
Δηλαδή,χωρίς αμφιβολία,το Ελαιουργείο " Αρχαύλη" αποτελεί σημαντικό στοιχείο του Αρχιτεκτονικού πλούτου της Κοινότητας και εντάσσεται σε τμήμα του ιστού της που η πυκνότητα των αξιόλογων και διατηρητέων κτισμάτων είναι εξαιρετικά μεγάλη.Κατά συνέπεια μπορεί να αποκατασταθεί και να επαναχρησιμοποιηθεί,με τρόπο ζωντανό και δυναμικό και να αποτελέσει ένα σημείο αναφοράς για ανάλογες επεμβάσεις και στο μέλλον.
Η Κριτσά πολεοδομικά,είναι κηρυγμένος παραδοσιακός οικισμός από το 1978 ( Π.Δ 19-10-1978/ΦΕΚ 594 Δ'/ 13-11-1978),χωρίς μέχρι σήμερα να έχει αυτό έμπρακτα βοηθήσει στη διατήρηση τουλάχιστον των αξιόλογων κτιρίων δημόσιου χαρακτήρα.

δ. Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Η διατύπωση "ένα μέλλον για το παρελθόν μας",με όποιες ενστάσεις μπορεί να διαθέτει κανείς για το ιδεολογικό της περιεχόμενο,αποτελούσε την κεντρική ιδέα του γιορτασμού του 1978 ως έτους της Αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της Ευρώπης. Ολοφάνερα βέβαια η αντίληψη αυτή εστιάσθηκε κυρίως στα ιστορικά κέντρα των
πόλεων, αφήνοντας να φύγουν από το οπτικό πεδίο - στην κυριολεξία -
'ένας μεγάλος αριθμός αξιόλογων κτιρίων στους οικισμούς και τα μικρά
χωριά,που στην καλύτερη περίπτωση κατέρρευσαν όταν δεν κατεδαφίστηκαν.
Ανάμεσα σ'αυτά - τα απλά στις περισσότερες περιπτώσεις κτίρια - μπορεί να συναντήσει κανείς πάμπολλα κτίρια που στέγασαν και εξυπηρέτησαν τις δραστηριότητες των απλών ανθρώπων και ιδιαίτερα τις παραγωγικές τους ανάγκες.
Σίγουρα δεν θα συναντήσει " πλουμιστά" αστικά κτίρια του νεοκλασικισμού και των διάφορων εκδοχών του,ούτε εξαιρετικά δείγματα διακοσμητικής ή και μπαρόκ ελιτιστικής αντίληψης.
Αυτά τα -αξιοπρόσεκτα κατά τα άλλα- κτίρια αποτελούσαν προνόμιο των πλούσιων αστικών κέντρων.
Ο Αρχιτεκτονικός πλούτος των οικισμών,στην πατρίδα μας,σε κτίρια δημόσιου χαρακτήρα συνθέτονταν από τα κτίσματα της εκκλησιάς,του σχολείου (όταν υπήρχε) και του Λιοτριβιού ή της Γεωργικής Αποθήκης (για διάφορες χρήσεις).Στις περισσότερες περιπτώσεις τα κτίσματα αυτά ήταν κτίσματα απλά,χωρίς ιδιαίτερες μορφολογικές και διακοσμητικές αναζητήσεις,αλλά με μια σαφή -σχεδόν πάντα - και
κατ'οικονομίαν" αντίληψη της τυπολογικής και λειτουργικής τους
συγκράτησης.
Αποτελούσαν καταστάλαγμα εμπειρίας και γνώσης για τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας που το παρήγαγε και κατά κανόνα χρησιμοποιούσαν τα υλικά που διέθετε ο τόπος αντλώντας υλικό από τις μορφές και τους τύπους του.
Έτσι η Αρχιτεκτονική των κτιρίων αυτών συμπύκνωνε και αντιπροσώπευε πραγματικές ανάγκες και ισχυρές αναφορές του τόπου της.
Επειδή υπήρξε κατά κανόνα απλή και ανεπιτήδευτη,εξακολουθεί μέχρι σήμερα να
αποτελεί πολύτιμο απόθεμα που οφείλομε να διατηρήσομε,να προστατεύουμε και να αναδείξομε όπου μπορούμε.
Η πρόταση για αγορά του Ελαιουργείου " Αρχαύλη" από την Κοινότητα Κριτσάς, το Κέντρο της συλλογικής έκφρασης μιας ιδιαίτερα αξιόλογης και σήμερα και ιστορικά φορτισμένης και "πλούσιας" Τοπικής Κοινωνικής,θα αποτελέσει κατά την αντίληψή μου την ελάχιστη συμβολή της στην κατακύρωση και την ανάδειξη του ιστορικού Αρχιτεκτονικού μας πλούτου.
Η αποκατάσταση και η επανάχρηση στη συνέχεια του χώρου αυτού,μπορεί να αποτελέσει μια θαυμάσια ευκαιρία για την ενεργή και συστηματική προβολή του Πολιτισμού μας,του παλαιού και του σημερινού.
Η Δημιουργία ενός Κοινωνικού Πολιτιστικού Χώρου με πολλαπλές και πολύμορφες δραστηριότητες θα δώσει την ευκαιρία σε μια ιστορική Κοινότητα,όπως είναι η Κριτσά,να αναδείξει και να κατακτήσει όχι μόνο το χθεσινό αλλά και το αυριανό της πρόσωπο.
Η όψη των πραγμάτων που έρχονται είναι σήμερα ιδιαίτερα πολύπλοκη και πολλές φορές συγκεχυμένη.Για μας όμως η αρχαία Λατώ με τον εξίσου φυσικό της περίγυρο,οι Βυζαντινές τοιχογραφίες του παντοκράτορα και της Δευτέρας Παρουσίας στην Παναγία την Κερά, το κλιμακοστάσιο με τη χαρακτηριστική Bauhaus επεξεργασία στο Δημοτικό μας Σχολείο,η Παλιά Εμπορική Πλατεία με την πολύβουη παρουσία της και η σύγχρονη Πλατεία " Μελίνας Μερκούρη" με τις συλλογικές σκηνοθετικές μνήμες,η πολύμορφη και πολυσύνθετη τουριστική παρουσία με την επαφή και τη γνωριμία των ανθρώπων,η διαφοροποίηση της παραγωγικής και της κοινωνικής πραγματικότητας με όλα τα καλά και τα κακά της,οι νέες τεχνολογίες και η δειλή αλλά επίμονη προσπάθεια της Κοινότητας για τη μηχανοργάνωσή της,η νέα πραγματικότητα των πληροφοριών και του INTERNET,μας ενδιαφέρουν ή μας προβληματίζουν εξίσου και μας συγκινούν το καθένα με τον τρόπο του.
Θεωρούμε λοιπόν πως ελάχιστη συμβολή μας σ' όλα αυτά αποτελεί τουλάχιστον ο αγώνας για να " στεγαστούν".-στην κυριολεξία οι επιθυμίες μας.
Το Ελαιουργείο " Αρχαύλη" είναι ένας χώρος που οφείλομε να αποδώσομε για επανάχρηση στην Τοπική Κοινωνία της Κριτσάς και σ'όσους την αγαπούν και διατηρούν σχέση μαζί της.

Οδυσσέας Νικ.Σγουρός

Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ
8ης Μεραρχίας 1 - Τ.Κ 72100
Άγιος Νικόλαος Κρήτης
Τηλ-Fax 228410-28465

Εισήγηση για το ΠΑΛΑΙΟ ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΟ "ΑΡΧΑΥΛΗ" από τον Δημήτρη Σκουλικάρη

Για την μέχρι σήμερα πορεία του θέματος της αναπαλαίωσης του εργοστασίου Αρχαύλη ,σας παραθέτω συγκεντρωτικά, την αλληλογραφία που υπάρχει αναφορικά με το παραπάνω θέμα

1.Στις 8 Δεκεμβρίου του 1995 (Αριθ.πρωτ.2701) κατατίθεται στην Κοινότητα Κριτσάς Από τους Οδυσσέα Ν.Σγουρό Αρχιτέκτονα και Μιχαήλ Γ.Κερούλη Μελέτη σκοπιμότητας για την αξιοποίηση του Ελαιουργείου "ΑΡΧΑΥΛΗ".

2.Στις 11 Δεκεμβρίου 1995 η μελέτη τίθεται υπόψη του Κοινοτικού Συμβουλίου Κριτσάς με πρόεδρο τον κ.Ιωάννη Στ.Σιγανό και αποφασίζεται ομόφωνα (Αρ.πρακτικού 19/1995 απόφαση 163/1995) και εγκρίνει την προμελέτη περιγραφής και αξιοποίησης του παλαιού εργοστασίου « ΑΡΧΑΥΛΗ» προκειμένου να προχωρήσει στην αγορά του και εξουσιοδοτεί τον Πρόεδρο της Κοινότητας να προωθήσει το θέμα στο Υπουργείο Πολιτισμού.(Πρόεδρος Ιωάννης Εμμ.Σιγανός .Τα Μέλη Σημαιάκη Γ.Γεωργία , Ζαχαριάς Μ.Γεώργιος,Διαλυνάς Ι.Εμμανουήλ, Μπρόκος Ε.Ιωάννης, Κερούλης ,Γ.Μιχαήλ,Βάρδας Ε.Αντώνιος,Μακράκης Ε.Απόστολος, Διαλυνάς Μ.Ιωάννης.

3.Στις 18.12.1995 ( Αριθ.πρωτ.2701) αποστέλλεται το πρακτικό του Κοινοτικού Συμβουλίου Κριτσάς σχετικά με την απόφαση έγκρισης της προμελέτης για την αγορά του παλιού ελαιουργείου ΑΡΧΑΥΛΗ» κι παρακαλεί στον κατά νόμο έλεγχο της αποφάσεως αυτής.

4.Στις 16 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε συνάντηση του Εκπροσώπου της Κοινότητας με τον πρώην Υπουργό κ Μικρούτσικο,τον ενημερώνει σχετικά και του παραδίδει αντίγραφο της μελέτης και έλαβε την διαβεβαίωση ότι θα χρηματοδοτηθεί η Κοινότητάς μας με το απαιτούμενο ποσό των 25.000.000 δρχ.

5. Στις 2.2.1996 Αριθ.πρωτ.159) αποστέλλεται από την Κοινότητα Κριτσάς επιστολή στο Γραφείο του Υπουργού Πολιτισμού και τον ενημερώνει σχετικά με την μέχρι εκείνη τη στιγμή πορεία του θέματος.

6.Στις 12 Οκτωβρίου 2000 το Νομαρχιακό Συμβούλιο Δημοσίων Έργων της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκηση Λασιθίου γνωμοδοτεί Αριθ.Πρακτικού 5 /ημερ.συνεδριάσεως 12.10.2006) θετικά υπέρ του χαρακτηρισμού του έργου « Αποκατάσταση και Επανάχρηση Παλαιού Ελαιουργείου Αρχαύλη « ως « ειδικής φύσης» ,σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγρ.2γ του άρθρου 4 του Ν.1418/84.

7.Στις 16 Οκτωβρίου 2000 (Αριθ.πρωτολλου 7782) η Διεύθυνση Τοπικής Αυτοδιοίκηση και Διοίκηση Λασιθίου Τμήμα Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Ν.Π.Δ.Δ ζητεί να αποσταλεί η προβλεπόμενη από την ισχύουσα νομοθεσία παραλή της ως άνω μελέτης προκείμενου να αποφανθεί επί της αποφάσεως 526/2000 του Δημοτικού Συμβουλίου και να εγκρίνει την μελέτη του έργου «Αποκατάσταση και επανάχρηση του παλιού Ελαιουργείου Αρχαύλη».

8.Στις 24.10.2000 ( Αριθ.πρωτ.14033/24 ) ο Δήμος Αγίου Νικολάου ( Δήμαρχος Ζερβός Εμμ.Αντώνης) απαντά στη Περιφέρεια Κρήτης και γνωρίζει ότι δεν απαιτείται βεβαίωση παραλαβής.

9.Στις 8-11-2000 ( Αριθ.πρωτ. 8652) Η Περιφέρεια Κρήτης ζητεί από τον Δήμο Αγίου Νικολάου να αποσταλεί, α) Ολόκληρη τη σχετική μελέτη θεωρημένη, β) Την προβλεπόμενη βεβαίωση παραλαβής της μελέτης και γ) Το φύλλο επεξεργασίας της επιβλέπουσας τεχνικής υπηρεσίας που συνοδεύει την προς έγκριση από τον εργοδότη μελέτη.

10.Επιστολή 2-3-2001 Πολ.Μηχανικού προς Δήμαρχο Αγίου Νικολάου και θέτει θέμα , για την σύνταξη τευχών δημοπράτησης ( α μέρος). Φαίνεται να υπάρχει προβληματισμός σε ποιόν έχει ανατεθεί το έργο σύνταξης των τευχών δημοπράτησης.Σύμφωνα με τη μελέτη την ευθύνη σύνταξης έχει ο εκπόνησης τη μελέτη Οδυσσέας Σγουρός

11.Στις 7.10.2002 (Αριθ.Πρωτ. 1009 ) Η 7η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων Ηρακλείου στέλνει έγγραφο προς ΥΠΠΟ-ΔΙΛΑΠ Αθήνα με
θέμα «Χαρακτηρισμός ως ιστορικού Διατηρητέου Μνημείου του παλαιού ελαιοτριβείου στην Κριτσά Μεραμπέλου Δήμου Αγίου Νικολάου Λασιθίου»
Αποστέλλεται στο υπουργείο και ζητά τον χαρακτηρισμό και ταυτόχρονα κοινοποιείται στη Διεύθυνση της Πολεοδομίας να μη εκδώσει άδεια κατεδάφισης ,πριν από την απόφαση χαρακτηρισμού ή όχι ως διατηρητέου μνημείου .

11.Στις 1-11-2002 ( 16166) ο Δήμος Αγίου Νικολάου γνωρίζει στην 7η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων ότι το ακίνητο ανήκει στον Δήμο Αγ.Νικολάου
και ενδιαφέρεται άμεσα να γίνει ο χαρακτηρισμό ως Ιστορικού Διατηρητέου Μνημείου για την ανάδειξή του μέσα από δραστηριότητες του Δήμου. (Δήμαρχος Αντώνης Εμμ.Ζερβός).

12.Εισήγηση στις 20-5-2003 (Αριθ.Πρωτ 27749) του Υπουργείου Πολιτισμού Γενική Διεύθυνση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Διεύθυνσης Λαϊκού Πολιτισμού Τμήμα Νεωτέρων Μνημείων Διεύθυνση Λαϊκού Πολιτισμού Τμήμα Νεωτέρων Μνημείων , διαβιβάζει στην Κοινότητα Κριτσάς ότι το Υπουργείο εξετάζει το θέμα του χαρακτηρισμού ως μνημείου του « Παλαιού Ελαιοτριβείου» σύμφωνα με το Ν.3028/02 « Για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής Κληρονομιάς».Ζητεί να προσκομισθούν επικείμενοι τίτλοι ώστε το Θέμα να εισαχθεί στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων.

13.Στις 20-5 2003 Η Διεύθυνση Λαϊκού Πολιτισμού-Τμήμα Νεωτέρων Μνημείων διαβιβάζει στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων τον Φάκελο προκειμένου να εισαχθεί στο Συμβούλιο.
Στην εισήγηση της Διεύθυνσης Λαϊκού Πολιτισμού-Τμήμα Νεωτέρων Μνημείων μεταξύ των άλλων αναφέρει τα εξής
« Ο Δήμος Αγίου Νικολάου έχει ζητήσει το χαρακτηρισμό του ελαιοτριβείου ως μνημείου και έχει προχωρήσει σε εργασίες στερέωσης και αποκατάστασής του.
Από τη φωτογραφική τεκμηρίωση προκύπτει ότι οι εργασίες αποκατάστασης είναι εξαιρετικά προσεγμένες και επιτυχημένες,δεν αλλοιώνουν την αρχική μορφή του κτίσματος και διατηρούν τα επιμέρους μορφολογικά χαρακτηριστικά που καθιστούν το κτίσμα χαρακτηριστικό και αντιπροσωπευτικό της τοπικής λαϊκής αρχιτεκτονικής.
Η Υπηρεσία μας προτείνει το χαρακτηρισμό ως μνημείου του « Ελαιοτριβείου Αρχαύλη»,που βρίσκεται στον οικισμό Κριτσά της επαρχίας Μεραμπέλου στο Ν.Λασιθίου ,διότι αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα κτιρίου της προβιομηχανικής περιόδου, χαρακτηριστικό της κρητικής λαϊκής αρχιτεκτονικής.
Το «Ελαιοτριβείο Αρχαύλη» αποτελεί σημαντική μαρτυρά για την κοινωνική και οικονομική οργάνωση της περιοχής,συνδέεται με την επεξεργασία του πιο σημαντικού γεωργικού προϊόντος στον ελλαδικό χώρο,της ελιάς και είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις μνήμες των κατοίκων.
Η Υπηρεσία μας προτείνει ,επίσης ,το κατά τόπον ( in situ) χαρακτηρισμό του μηχανολογικού εξοπλισμού ( Κοχλίας αρχιμήδη,λίθινες μυλόπετρες, πρέσα, μηχανισμό μετάδοσης κίνησης),διότι αποτελούν αναπόσπαστα στοιχεία του ελαιοτριβείου,σημαντικά για την κατανόηση της διαδικασίας παραγωγής ελαιολάδου από τον καρπό της ελιάς με παραδοσιακές μεθόδους».( Διευθύντρια Χατζηνικολάου Τέτη και Εισηγητής Στεφάνου)

14. Στις 2-6-2003 ( αριθ.πρωτ. Η/223) τ ο Τοπικό Διαμέρισμα Κριτσάς αποστέλλει την όλη αλληλογραφία αναφορικά με τον χαρακτηρισμό του Ελαιουργείου Αρχαύλη ως Ιστορικού Διατηρητέου Μνημείου ,που είχε λάβει από το Υπουργείο Πολιτισμού και παρακαλεί για την άμεση εκδήλωση ενεργειών ,λόγω του επείγοντος του θέματος.

16. Στις 3-6-2003 (αριθ.Πρωτ.9673) ο Δήμος Αγίου Νικολάου ( Ιωάννης Λουκαράκης) διαβιβάζει στο Υπουργείο Πολιτισμού Διεύθυνση Λαϊκού Πολιτισμού Τμήμα Νεωτέρων Μνημείων την αντίρρηση του για τον χαρακτηρισμό του παλαιού Ελαιοτριβείου Αρχαύλη ως μνημείου αναφέροντας ότι
α. Το 1995 μετά από απόφαση του Δημ.Διαμερίσματος Κριτσάς και μετά από τεκμηριωμένη πρόταση-εισήγηση του αρχιτέκτονα Οδυσσέα Σγουρού ξεκίνησε τη διαδικασία για την απόκτηση του κτίσματος που είχε κατασκευασθεί στις αρχές του προηγούμενου αιώνα ( 1920).
Β)Το 1999 ο νέος καποδιστριακός Δήμος Αγίου Νικολάου ,όπου υπάγεται το Δημοτικό Διαμέρισμα Κριτσάς,προχώρησε στην αγορά του ακινήτου καταβάλλοντας 39.000.000 δρχ.Οι εργασίες στερέωσης και αποκατάστασης ξεκίνησαν το 2000 και σήμερα ήδη έχει αναδειχθεί σημαντικά η φυσιογνωμία και η ποιότητα του συγκεκριμένου κτιρίου.
Γ) Ο Δήμος Αγίου Νικολάου ,ήδη έχει προτείνει το έργο αποκατάστασης και της επανάχρησης του Ελαιουργείου Αρχαύλη στο πρόγραμμα χρηματοδότησης Leader + ,ως συνεχιζόμενο.
Κατ΄αυτή την έννοια δεν είναι δυνατή σήμερα ούτε η διακοπή των οικοδομικών εργασιών ,αλλά και ούτε η διατήρηση in situ στοιχείων
εξοπλισμού του παλαιού Ελαιουργείου στο χώρο όπου προβλέπεται
η δημιουργία της αίθουσας πολλαπλών χρήσεων (μυλόπετρες για την σύνθλιψη του καρπού της ελιάς.)
Τα συγκεκριμένα στοιχεία μπορούν αφού συντηρηθούν ,όπως είναι η πρόθεση της μελέτης,να εκτεθούν σε άλλο καταλληλότερο χώρο του κτιρίου,προβάλλοντας με τον τρόπο αυτό τον λειτουργικό προορισμό για το οποίο κατασκευάσθηκε το κτίριο,σε συνδυασμό και με όσα στοιχεία μπορούν να αποτελέσουν μια ολοκληρωμένη ενότητα πάνω στο θέμα της ελαιοπαραγωγής της Κριτσάς και της σημασίας της ελιάς στη διαδρομή του χρόνου.Ο Δήμος Αγίου Νικολάου δεν έχει αντίρρηση,αφού ολοκληρωθεί συνολικά η αποκατάσταση ,να κηρυχθεί το κτίσμα διατηρητέο γιατί αυτός ήταν ο ουσιαστικός λόγος για τον οποίο επί οκταετία καταβλήθηκε
προσπάθεια να αποκτηθεί το κτίριο να διασωθεί,στεγάζοντας νέες
λειτουργίες και εξυπηρετώντας τη σοβαρή έλλειψη του ιστορικού οικισμού της Κριτσάς σε ικανές υποδομές να στεγάσουν δραστηριότητες της τοπικής κοινωνίας που σχετίζονται με την πολιτιστική δράση.

17.Στις 18.6.2003 (Αριθ.Πρωτ.10696 ) ο Δήμος Αγίου Νικολάου προς τα μέλη του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων-Ερμού 17 Αθήνα Κοινοποίηση Υπουργείο Πολιτισμού-Γενική Διεύθυνση Πολιτιστικής Ανάπτυξης-Διεύθυνση Λαϊκού πολιτισμού-Τμήμα Νεωτέρων Μνημείων- Ερμού 17 - 10186 Αθήνα - 7η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων Λεωφ.Δικαιοσύνης 57 -71202 Ηράκλειο.- Δημοτικό Διαμέρισμα Κριτσάς Δήμου Αγίου Νικολάου - 72051 Κριτσά. Μεταξύ των άλλων αναφέρει, και ζητεί :

την αναβολή στη συζήτηση του θέματος για τους παρακάτω λόγους:
α). Στο φάκελο του θέματος δεν περιέχονται σοβαρά στοιχεία όπως η μελέτη που υλοποιείται σήμερα η οποία έχει εκπονηθεί το 1999 και η οποία αποτελεί σημαντικό στοιχείο πληρότητας ενός φακέλου.
β). Η εισήγηση της Εφορείας περιέχει σοβαρές ανακρίβειες όσον αφορά τη χρονολόγηση του κτιρίου και την αξιολόγηση των επιγραφών που φέρει.
γ). Δεν υπάρχουν παλιές φωτογραφίες για να δεχθεί η αρχική κατάσταση του κτίσματος,πριν την ολοκλήρωση της α΄ φάσης της αποκατάστασης.
δ) Δεν περιέχονται στο φάκελο τα πρακτικά του Τοπικού Συμβουλίου Κριτσάς,όπου εκφράζονται αντιρρήσεις του για την προτεινόμενη κήρυξη. Και τέλος ζητεί
α. Την συνέχιση των εργασιών αποκατάσταση του κτιρίου,επειδή αξιολογούμε πως η ολοκλήρωση της καλύπτει επί της ουσίας τις προθέσεις του ΚΣΝΜ και του Δήμου,για τη διάσωση του κτιρίου και την ανάδειξη της αρχιτεκτονικής στρωματογραφίας του Τόπου μας και
β .Αφού ολοκληρωθεί η παρέμβαση και λειτουργήσει ο χώρος αυτός με τη χρήση που προβλέπει η μελέτη,να προχωρήσετε στην κήρυξή του ως Μνημείου και να το υπάγετε στις διατάξεις προστασίας που προβλέπει ο Νόμος ( Ο Δήμαρχος Αγίου Νικολάου Ιωάννης Λουκαράκης).

Εισήγηση σχετικά με τον χαρακτηρισμό ως μνημείου του παλαιού ελαιοτριβείου που βρίσκεται στην Κριτσά Μεραμπέλλου στον Άγιο Νικόλαο Ν.Λασιθίου

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΛΑΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
ΤΜΗΜΑ ΝΕΩΤΕΡΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ

Ταχ.Διευθυνση Ερμού 17
Ταχ.Κωδικας 10186
Πληροφορίες Στεφάνου Ιωάννης
Τηλεφωνο (210) 3312027
Φαχ (210) 3240388Email protocolo@dlp.culture.gr

Αθήνα 20-5-2003 / Αριθ.Πρωτ / ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/

Το ελαιοτριβείο βρίσκεται στον οικισμό Κριτσά ,σε απόσταση 1 Χιλ από την πόλη του αγίου Νικολάου,σε μια περιοχή κατάφυτη από ελαιόδεντρα .Είναι κτισμένο σε κεντρικό σημείο του χωριού και είναι ευρύτερα γνωστό ως « Ελαιοτριβείο Αρχαύλη».
Το ελαιοτριβείο έχει κατασκευαστεί από υλικά της περιοχής αι αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της κρητικής λαϊκής αρχιτεκτονικής.Η κάτοψή του έχει σχήμα ορθογωνίου παραλληλογράμμου και στην ανατολική πλευρά υπάρχει μικρή προσθήκη.
Το κτίριο στεγάζεται με δίρριχτη ξύλινη κεραμοσκεπή.
Έχει μικρά ανοίγματα και το υπέρθυρό του διαμορφώνεται με ξύλινα ή λίθινα « πελέκια» δίνοντας , με αυτόν τον τρόπο,μία μορφή χαμηλωμένου τόξου.
Στο δυτικό τοίχο ,υπάρχει εντοιχισμένη λίθινη πλάκα ,στην οποία απεικονίζονται οι αγώνες των Κρητών ενάντια στους κατακτητές ( στην περίοδο της Τουρκοκρατίας η Κριτσά υπήρξε κέντρο συσπείρωσης των αγωνιστών ).
Ο εσωτερικός χώρος είναι ενιαίος και διασώζονται όλα σχεδόν τα μέρη εξαρτήματα του μηχανολογικού εξοπλισμού του ελαιοτριβείου( κοχλίας Αρχιμήδη,λίθινες μυλόπετρες για τη σύνθλιψη του καρπού της ελιάς,πρέσα,μηχανισμοί μετάδοσης κίνησης ( ιμάντες).
Ο Δήμος Αγίου Νικολάου έχει ζητήσει το χαρακτηρισμό του ελαιοτριβείου ως μνημείου και έχει προχωρήσει σε εργασίες στερέωσης και αποκατάστασής του.
Από τη φωτογραφική τεκμηρίωση προκύπτει ότι οι εργασίες αποκατάστασης είναι εξαιρετικά προσεγμένες και επιτυχημένες,δεν αλλοιώνουν την αρχική μορφή του κτίσματος και διατηρούν τα επιμέρους μορφολογικά χαρακτηριστικά που καθιστούν το κτίσμα χαρακτηριστικό και αντιπροσωπευτικό της τοπικής λαϊκής αρχιτεκτονικής.
Η Υπηρεσία μας προτείνει το χαρακτηρισμό ως μνημείου του « Ελαιοτριβείου Αρχαύλη»,που βρίσκεται στον οικισμό Κριτσά της επαρχίας Μεραμπέλου στο Ν.Λασιθίου ,διότι αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα κτιρίου της προβιομηχανικής περιόδου, χαρακτηριστικό της κρητικής λαϊκής αρχιτεκτονικής.
Το «Ελαιοτριβείο Αρχαύλη» αποτελεί σημαντική μαρτυρά για την κοινωνική και οικονομική οργάνωση της περιοχής,συνδέεται με την επεξεργασία του πιο σημαντικού γεωργικού προϊόντος στον ελλαδικό χώρο,της ελιάς και είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις μνήμες των κατοίκων.
Η Υπηρεσία μας προτείνει ,επίσης ,το κατά τόπον ( in situ) χαρακτηρισμό του μηχανολογικού εξοπλισμού ( Κοχλίας αρχιμήδη,λίθινες μυλόπετρες,πρέσα,μηχανισμό μετάδοσης κίνησης),διότι αποτελούν αναπόσπαστα στοιχεία του ελαιοτριβείου, σημαντικά για την κατανόηση της διαδικασίας παραγωγής ελαιολάδου από τον καρπό της ελιάς με παραδοσιακές μεθόδους.

Ο Εισηγητής
Στεφανου Ι.

Ο Προιστάμενος τμήματος
Κ.α.α
20.5.2003

Η Διευθύντρια
Χατζηνικολάου Τέτη

ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΕΣ ΠΑΛΑΙΟΥ ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΟΥ ΑΡΧΑΥΛΗ

1.Ν.Περάκης 25%
2.Κληρ.Εμμ.Μοδάτσου 20%
3.Μαρία Αλέξη 10%
4.Νικόλαος Ταβλάς 10%
5.Κληρ.Αρχαύλη 10%
6.Κληρ.Εμμ.Περάκη 12,25%
7.Κληρ.Μιχ.Πάγκαλου 10%
8.Εμμ.Διαλυνάς 2,75%

ΠΑΛΑΙΟ ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΟ ΑΡΧΑΥΛΗ
ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΚΡΙΤΣΑΣ ΜΕΡΑΜΒΕΛΛΟΥ ΚΡΗΤΗΣ
ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΚΑΤΟΨΗ

ΕΜΒΑΔΟΝ ΟΙΚΟΠΕΔΟΥ

1 0,50χ (2,85 + 9,40 ) χ 13,65 = 83,60 μ2
2.0,50χ(1,95 + 16,80)χ17,10 =160,30μ2
3.0,50χ(7,85 + 13,50)χ41,45 = 479,78μ2
4.0,50χ15,80χ0,70 =5,53μ2
5.0,50χ3,45χ12,60 =21,73μ2
ΣΥΝΟΛΟ 750,95 μ2

ΕΜΒΑΔΟΝ ΥΠΑΡΧΟΝΤΩΝ ΚΤΙΣΜΑΤΩΝ ( ΠΡΟ ΤΟΥ 1955)

ΚΤΙΡΙΟ Α 24,75χ11,45 = 283,38 μ2
ΚΤΙΡΙΟ Β 5,95 χ 4,30 = 25,58 μ2
ΚΑΜΑΡΙΝΙΑ 1 10,10 χ 3,80 =38,38 μ2
ΚΑΜΑΡΙΝΙΑ 2 13,45χ3,15 =42,36 μ2
ΚΑΜΑΡΙΝΙΑ 3 3,10 χ 6,65 = 20,61 μ2
ΣΥΝΟΛΟ 410,31 μ2

ΟΡΟΙ ΔΟΜΗΣΕΩΣ ( Π.Δ. 19.1/13.11.78/ΦΕΚ 594 Δ)
ΑΡΤΙΟΤΗΤΑ ΠΡΟΣΩΠΟ/ΒΑΘΟΣ /#ΜΒΑΔΟ 12/18/300
ΚΑΛΥΨΗ 70%
ΔΟΜΗΣΗ 2,40+ (Ε-300)χ 0,40 < 400 μ2
ΜΕΓΙΣΤΟ ΥΨΟΣ 7,00 μ

ΜΕΛΕΤΗ /ΑΓ.ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΟΚΤΩΒΡΗΣ 1995
Ο ΣΥΝΤΑΞΑΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ / ΜΙΧ.ΚΕΡΟΥΛΗΣ
ΚΟΙΝ.ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΚΡΙΤΣΑΣ